Novi metod genske terapije u lečenju melanoma

Melanom je maligni tumor melanocita, ćelija kojih najviše ima u koži. Čini 4% svih karcinoma kože. Predstavlja najagresivniji tip karcinoma sa većom smrtnošću u odnosu na ostale karcinome kože. Češće se javlja kod muškaraca bele rase.

Dva su glavna faktora rizika - nasledje i izlaganje suncu.

Prevencija pre svega podrazumeva zaštitu od sunca i korišćenje krema sa visokim zaštitnim faktorom u letnjim mesecima, a u zemljama gde je veliki indeks zračenja i tokom cele godine.

Melanom se najčešće javlja na naizgled nepromenjenoj koži, a ređe na već postojećim mladežima.

Dugo se smatralo  da povređivanje mladeža može dovesti do nastanka melanoma, međutim, danas je ta teorija odbačena. Sadašnja saznanja ukazuju na značaj sunčanja i izlaganja suncu u prvim godinama života (koliko je dete puta izgorelo na suncu u prvih dve godine života).

Najefikasniji način lečenja trenutno je hirurška resekcija , i to najbolje pre nego što melanom dostigne debljinu od  1mm.
Oko 160 000 novih slučajeva se dijagnostikuje svake godine. Prema podacima WHO oko 48 000 ljudi godišnje umre zbog melanoma.

Ostali vidovi terapije pored hirurške resekcije jesu hemioterapija, zračenje i imunska terapija. Medjutim, nedavno urađena studija u kojoj je korišćen jedan oblik genske terapije pokazala je obećavajuće rezultate.

Grupa istraživača Nacionalnog Instituta za istraživanje karcinoma (National Cancer Institute-NCI) u Americi  izvela je istraživanje na pacijenatima sa uznapredovalim melanomom u kojem  je došlo do regresije ovog karcinoma. Studija je sprovedena sa genetski modifikovanim limfocitima, koji su mogli da prepoznaju, napadnu i ubiju tumorsku ćeliju. Prikaz studije pojavio se u online verziji u časopisu ’Science’ u Avgustu 2006.

Ovo je prvi primer uspešnog korišćenja genske terapije u tretmanu karcinoma. Postoje pretpostavke da će pored melanoma moći da se primeni i kod drugih karcinoma, kao što su karcinom pluća i dojke.

Autologi limfociti - sopstveni limfociti, su korišćeni za tretman malignog melanoma i ranije. U procesu koji se zove adoptivni ćelijski transfer, limfociti su prvo izdvajani iz krvi osoba sa uznapredovalim melanomom. Zatim su od tih limfocita izolovani oni limfociti sa najagresivnijim dejstvom na tumorske ćelije, multiplicirani su i vraćeni pacijentima. Ovaj metod se mogao koristiti samo kod pacijenata koji već poseduju populaciju specijalizovanih limfocita koji mogu da prepoznaju ćelije melanoma kao abnormalne.

Dr Stevan A. Rosenberg ,  je ovde video mogućnost da transformiše normalne limfocite uz pomoć genske terapije u vrlo moćne ćelije sposobne da unište tumorske ćelije. Prvo je uzeta krv koja sadrži normalne limfocite i te ćelije su inficirane retrovirusima. Retrovirus se ponaša kao nosilac gena koji kodira specifične proteine, označene kao T-ćelijski receptori (TCR). Kada se geni nadju u ćeliji, sintetišu se TCR i uskoro se on nađe na površini limfocita. TCR može da prepozna i veže određene molekule na površini tumorskih ćelija. Tada dolazi do pokretanja niza kaskadnih signalnih mehanizama i  aktivacije limfocita tako da su oni sada sposobni ne samo da prepoznaju nego i da ubiju tumorsku ćeliju.

U ovoj studiji genetski modifikovani limfociti su korišćeni kod 17 pacijenata sa uznapredovalim metastatskim melanomom. Pacijenti su bili podeljeni u tri grupe. U prvoj grupi su bili pacijenti sa agresivnim tokom bolesti  i kod njih su korišćeni limfociti koji su bili u najintenzivnijoj fazi rasta. U druge dve grupe su se nalazili pacijenti koji su bili na tzv. unapređenom tretmanu. Kod 2 pacijenta je došlo do regresije karcinoma i imali su stalno prisutan visok nivo genetski modifikovanih limfocita. Kod nih nije bilo zankova bolesti duže od godinu dana. U ostalim grupama  mesec dana nakon dobijene terapije pacijeni su imali 9-56% limfocita koji su eksprimirali na svojoj površini TCR receptore. Nisu bili zabeleženi neželjeni i toksični efekati.

Dalja istraživanja će biti usmerena na iznalaženju novih modifikacija na limfocitima tako da se omogući svaranje takvih klonova limfocoita koji će biti sposobni da se kreću  i usmeravaju samo ka tumorskom tkivu. Istraživači su do danas, takodje izolovali TRC receptore koji prepoznaju i receptore specifične za druge karcinome, kao što su karcinomi dojke ili pluća.

Ovo daje nadu da će ovaj vid genske terapije sa alterisanim limfocitima moći u budućnosti da se koristi kod mnogih drugih tipova karcinoma.