Atopijski dermatitis - sve informacije

Uzrok nastanka | Simptomi | Rizične grupe | Astma i atopijski dermatitis | Lečenje | Upalna faza |  Prevencija

Atopijski dermatitis je zapaljenska bolest koja se naziva još i atopijski ekcem. Ovo hronično oboljenje karakteriše svrab i suva koža koja je sklona iritaciji.

Takođe, treba naglasiti da atopijski dermatitis nije zarazno stanje.

Uzrok nastanka atopijskog dermatitisa

Tačan uzrok nastanka atopijskog dermatitisa, nažalost, još uvek nije utvrđen. Međutim, istraživanja ukazuju da za nastanak atopijskog dermatitisa nije zaslužan jedan, već više faktora. Među njima se nalaze genetska predispozicija, poremećaj imunološkog sistema i dejstvo faktora spoljašnje sredine. S obzirom na to da je prusustvo svih ovih faktora od presudnog značaja za nastanak atopijskog dermatitisa, važno je sve ih dobro razumeti i detaljno objasniti.

• Genetika: Postoji značajna verovatnoća da će dete razviti oboljenje ukoliko oba roditelja imaju atopijski dermatitis, što je čak 81% verovatnoće, dok je u slučaju jednog roditelja taj procenat iznosi oko 56%, što je značajno manje.
• Poremećaj imuniteta: Osobe sa atopijskim dermatitisom imaju poremećaj imunog sistema koji se odražava u vidu povećane produkcije alergen-specifičnih IgE antitela.
• Faktori spoljašnje sredine: Osobe sa atopijskim dermatitisom imaju deficit epidermalnih lipida i proteina filagrina, tako da je kožna barijera narušena, a koža podložnija propuštanju različitih alergena iz spoljašnje sredine i pokretanja imunološkog odgovora.

Simptomi atopijskog dermatitisa

Osnovne odlike simptoma atopijskog dermatitisa jesu svrab i suva koža.

Svrab je stalni pratilac oboljenja i može biti veoma intenzivan, čak može doći do stepena intenziteta svraba koji onemogućava spavanje.

U aktivnoj fazi bolesti, klinički izgled kožnih promena i njihova lokalizacija zavise od uzrasta pacijenta, pa tako razlikujemo 3 klinička oblika:
1. Eczema infantum srećemo kod novorođenčadi, promene su lokalizovane na obrazima, čelu i bradi (centralni deo lica je pošteđen) u vidu nejasno ograničenog crvenila na kome mogu biti prisutne papule, sitni plikovi, vlaženje i kruste. Promene se mogu proširiti na kapilicijum, pregibe, predeo članaka, kod težih slučajeva dolazi do generalizacije promena. Kod 50% dece, promene se povlače krajem druge godine života.
2. Prurigo Besnier se sreće kod dece starije od 2 godine. Promene na koži su u vidu nejasno ograničenog crvenila sa naglašenim kožnim crtežom i ljuspanjem. Ekcemske promene nalazimo u lakatnim prevojima, iza kolena, na vratu, okolini velikih zglobova i drugim delovima tela. Ovaj oblik se može nastati de novo ili progresijom prethodnog oblika.
3. Atopijski dermatitis kod odraslih odlikuje prisustvo naglašenog kožnog crteža na pregibima, anogenitalnoj regiji i drugim delovima kože. Pored prethodno navedenog česti su i pruriginozni čvorići, tragovi češanja, hroničan ekcem šaka/stopala, crvenilo oko očiju, što odgovara kliničkoj slici difuznog atopijskog dermatitisa.

Rizične grupe

Statistika kaže da u razvijenim zemljama od atopijskog dermatitisa boluje oko 10–30% dece, dok je kod odraslih procent znatno manji i iznosi 2–10% što je značajno manje u odnosu na procenat obolele dece. Statistički gledano, u poslednjoj deceniji broj obolelih se povećao čak 2 do 3 puta i iznosi 223 miliona ljudi (podatak iz 2022. godine). Od ukupnog broja obolelih od atopijskog dermatitisa, čak 43 miliona pacijenata je uzrasta od 1–4 godine. Dakle, atopijski dermatitis kod dece nije retko stanje, stoga roditelji treba da obrate pažnju na kožu svoje dece i ukoliko uoče nepravilnosti, obrate se lekaru.

Astma i atopijski dermatitis

Oboljenja udružena sa atopijskim dermatitisom su astma, alergijski rinitis, alergija na hranu (zajedno sa atopijskim dermatitisom čine takozvani atopijski marš). Takođe, prema stitistici se zaključuje da osobe sa atopijskim dermatitisom imaju veći rizik za nastanak inflamatorne bolesti creva, reumatoidnog artritisa i težih formi alopecije areate (gubitak kose u „pečatima“).

Termin atopijska trijada se odnosi na sklonost da se astma, atopijski dermatitis i alergije javljaju zajedno. Progresija obično počinje atopijskim dermatitisom u prvim godinama života, potom se javlja alergija na hranu u predškolskom uzrastu, a zatim u školskom uzrastu - astma i alergijski rinitis, koji mogu perzistirati i u odraslom dobu.

Lečenje

"Pre početka lečenja, potrebno je ostvariti poverenje i dobru komunikaciju između roditelja dece sa atopijskim dermatitiso i lekara koji ih leči. Ovo je pre svega neophodno zbog redovnog sprovođenja terapije i promena određenih životnih navika" savetuje dr Krstić.

Tokom upalne faze, neophodno je u terapiju uvesti lokalne kortikosteroidne preparate tokom kraćeg vremenskog perioda, koji se postepeno isključuju i zamenjuju emolijentnim kremama za negu kože, koji se dalje koriste u svakodnevnoj nezi. Pored topikalnih kortikosteroidnih preparata, u lokalnoj terapiji se sve češće koriste topikalni kalcineuronski inhibitori (Elidel, Protopic). Za redukovanje svraba, koji često onemogućava spavanje, koriste se sedirajućin (kod odraslih) i nesedirajući antihistaminici (kod dece). Kod težih slučajeva primenjuju se fototerapija/fotohemioterapija i imunosupresivna terapija.

Pored medikamentozne terapije, veliku ulogu imaju i životne navike. Osobe sa atopijskim dermatitisom moraju izbegavati tuširanje duže od 10 minuta, tuširanje vrućom vodom, nošenje vunene i crno obojene odeće koja je u direktnom kontaktu sa kožom (alergen – parafenilendiamin ili PPD, koji se takođe nalazi i u crnoj farbi za kosu), korišćenje kozmetike koja sadrži parfeme, parabene, alkohol, sapune i deterdžente koji isušuju kožu, stres i drugo. Tokom tuširanja, neophodno je koristiti uljane kupke ili sindete („sapun bez sapuna“), kožu nakon tuširanja treba sušiti mekim peškirom – tapkanjem (ne trljanjem), a emolijentne kreme za negu namazati dok je koža još uvek vlažna.

Ukoliko se primeti da određena hrana dovodi do pogoršanja ekcema, potrebno je uraditi test alergije na hranu. Najčešći alergeni su jaja, mleko, žitarice (pšenica), soja, kikiriki, riba, orašasti plodovi, jagodičasto voće, med i proizvodi od meda.

Kako umiriti kožu tokom upalne faze?

Ako ne postoji alergija na hranu ne treba samostalno sprovoditi eliminacione dijete, jer su nutrijenti iz hrane neophodni za normalan rast i razvoj deteta.

Iako atopijski dermatitis nije u potpunosti izlečiv, većina pacijenata ulazi u remisiju posle puberteta ili do 30. godine. Kod 50% dece, kožne promene se povlače do puberteta. Kod manjeg broja obolelih hroničan tok sa periodima pogoršanja i poboljšanja bolesti se održava tokom celog života.

Prevencija

Prevencija atopijskog dermatitisa u užem smislu te reči nije u potpunosti moguća, s obzirom da genetski faktori igraju veliku ulogu. Ono što je moguće jeste prevencija upalne faze bolesti izbegavanjem faktora koji dovode do njenog pogoršanja i redovnim korišćenjem emolijentnih kremova/masti, barem 2 puta dnevno.

Američka akademija za pedijatriju predlaže da dojilje, čija su novorođenčad pod visokim rizikom od razvoja atopijskog dermatitisa, tokom perioda dojenja treba da izbegavaju konzumiranje kikirikija, orašastih plodova, kravljeg mleka i jaja.

Kod koga da zakažem dermatološki pregled?

• Dr Nadežda Šoć,
• Dr Isidora Andrejić Sbutega,
• Dr Mirjana Gajić Veljić,
• Dr Gorana Isailović,

• Dr Vesna Miličić,
• Dr Biljana Mitić Krstić,
• Dr Gordana Savčić.